29 stycznia 1946r. na placu Lenina w Wielkich Łukach odbyła się publiczna egzekucja niemieckich obrońców Twierdzy Wielkie Łuki. Egzekucji dokonano w sposób mało spotykany. Sowieci dokonali swoistej selekcji wśród niemieckich szarż wojskowych. Powiesili po jednym - generała, pułkownika, podpułkownika, majora, kapitana, porucznika, podporucznika, starszego kaprala, kaprala i strzelca.
Wszyscy pozostali schwytani jeńcy zostali skazani na dwadzieścia i dwadzieścia pięć lat więzienia. Tylko jedenastu z nich przetrzymało sowiecką niewolę i wróciło w latach 1953 - 1955 do Niemiec.
Wielkie Łuki, czyli interesujący fragment II wojny światowej, niezbyt znany w Polsce, wart jest przypomnienia. Wielkie Łuki, stara twierdza na olbrzymim bagnistym obszarze, na północ od Witebska, leżąca pomiędzy Łowacią i południową Dźwiną. Piękne stare miasto, liczące na początku wojny 30 000 mieszkańców, znane ze swojego folkloru i popularne jako cel podróży turystycznych.
Już podczas niemieckiej ofensywy z roku 1941 i potem podczas pierwszej sowieckiej kontrofensywy z rejonu Moskwy, Wielkie Łuki odgrywały znaczącą rolę. Niemcy zdobyli miasto po ciężkich walkach w sierpniu 1941r. Cztery i pół miesiąca później rozpoczęła się pierwsza sowiecka ofensywa na „twierdzę na bagnach” – jak potocznie nazywano Wielkie łuki.
Generał broni Jeremienko i generał Purkajew uderzyli 9 stycznia 1942 r. swoimi armiami uderzeniowymi przez łańcuchy jezior Ostaszkowa na Witebsk, by daleko sięgającym natarciem zdobyć wielkie przedpole Moskwy i zniszczyć niemiecką grupę wojsk „Środek”, która wysunęła się znacznie na kierunku moskiewskim. Jednak uderzenie sowieckie zostało zatrzymane przez rozpaczliwie walczącą niemiecką piechotę. Uderzenie zatrzymało się na falochronach Chołmu, Wieliża i Wielkich Łuk.
Oddziały niemieckiej piechoty przerzuconej z Francji pośpiesznym transportem broniły miasta na bagnach, które miało strategiczne znaczenie dla osi komunikacyjnych z Leningradu, Kijowa i Moskwy do Białorusi i do Bałtyku.
Przez całe lato 1942r. 3 sowiecka armia uderzeniowa próbowała ciągle nękać Wielkie Łuki poprzez ataki artyleryjskie. Tymczasem wzmocniony 277 niemiecki pułk grenadierów pod dowództwem pułkownika von Rapparda rozbudowywał swoje stanowiska. Linia frontu nie posiadała ciągłego charakteru. Dopiero na południe od Chołmu zaczynała się znowu stała linia, która została utworzona przez niemiecką 8 dywizję pancerną. Dowódcy tej dywizji musieli ze zdumieniem patrzeć, że na południe od nich front się po prostu kończył i Rosjanie brali bez przeszkód z tego obszaru rekrutów, spędzali bydło i zbierali płody rolne. Zaopatrzenie Niemcy uzyskiwali od kolejowych pociągów pancernych - pociągu pancernego nr 3 z Monachium i od pomocniczego pociągu pancernego nr 28. Była to jedyna droga zaopatrzenia miasta.
19 listopada 1942r. zaczęła się na południowym froncie druga wielka sowiecka ofensywa zimowa z punktami ciężkości pod Stalingradem i nad Donem. Na froncie północnym Sowieci planowali zaś odzyskać kontakt z Witebskiem. Na drodze do wzięcia Witebska znajdowało się jednak „Miasto na bagnach”.
Generał Purkajew natarł na miasto trzema dywizjami. Trzy dywizje przeciw jednemu pułkowi. Sowieci uderzyli na północ i na południe od Wielkich Łuk przez łańcuch punktów oparcia 83 dyw. piech. i otoczyli miasto. W twierdzy znajdowało się 7500 niemieckich żołnierzy i broniło - pod dowództwem podpułkownika von Sassa - frontu długiego na dwadzieścia jeden kilometrów. Byli to grenadierzy, artylerzyści, saperzy, tabory i jednostki sanitarne 83 dyw. piech. Do załogi twierdzy dołączyli też żołnierze z innych formacji realizujący swoje zadania w okolicy. Był wśród nich estoński batalion ochotniczy utworzony z Estończyków, którzy w toku walk zdezerterowali z Armii Czerwonej. Do tego doszły trzy baterie wojskowego oddziału dział przeciwlotniczych, bateria lekkich dział przeciwlotniczych, jak również ciężkie moździerze 2 baterii oddziału wojsk artylerii, III oddziału 183 pułku artylerii i część 70 zmotoryzowanego pułku artylerii.
c.d.n.
Komentarze